Sanktuaria

MB w Czerwińsku

www.czerwinsk.salezjanie.pl

Bazylika Matki Bożej Pocieszenia

Inicjatorem budowy klasztoru był pochodzący z Belgii Aleksander z Mallone, biskup płocki w latach 1129-56. Możliwe, że swój udział w tworzeniu opactwa czerwińskiego miał także książę Bolesław Krzywousty. Nadanie ziemi kanonikom w Czerwińsku potwierdzili: papież Hadrian IV w bulli z 1155 roku, a w następnych latach – książę Bolesław Kędzierzawy oraz jego brat Henryk.
Świątynię klasztorną wzniesiono jako dwu wieżowy kościół z kamienia w 1 połowie XII wieku. Została konsekrowana w 1161 roku. Zaprojektowano ją tak, jak największe ówcześnie budowane kościoły w Europie Środkowej. Od zachodu wyróżnia się potężny masyw wieżowy, pozostałość popularnego w sztuce niemieckiej tzw. Westwerku (rozbudowana, umieszczona poprzecznie do nawy, zachodnia część kościoła). Dwie wieże świadczą o wysokim znaczeniu tej świątyni. Podobne wieże mają tylko kościół św. Andrzeja w Krakowie, kolegiaty w Opatowie i w Tumie, a także dwa kościoły śląskie – w Lwówku i w Wierzbnej. Także do europejskiej tradycji budownictwa nawiązują trzy absydy, które kończyły każdą z naw. Do dziś zachowała się tylko główna z nich, a północna została zrekonstruowana w latach 80. XX wieku.
Z lat 1140-60 pochodzi ogromny portal romański. Został on wykonany prawdopodobnie we Włoszech, w warsztacie Wiligelma z Modeny. Oryginalne są w nim trzy łuki, tzw. archiwolty, z dekoracją plecionkową i sznurową. Napis ponad nimi został dodany przez konserwatorów. Kapitele z fantastycznymi przedstawieniami pochodzą z XII wieku. Lewy przedstawia siłacza duszącego dwa smoki, a na prawym dostrzec można głowę z oślimi uszami. Z tego portalu zachowała się także część wypełnienia (tympanonu) z dwoma postaciami apostołów. Dawniej figur było 13, a nad nimi znajdował się Chrystus w medalionie trzymanym przez anioły. W kruchcie umieszczono także dwa mniejsze fragmenty zniszczonego portalu.
Bazylika w Czerwińsku przechodziła bardzo burzliwe koleje losu, co spowodowało, że dziś nie możemy obejrzeć pierwotnego wyglądu świątyni. Już w 1328 roku miał miejsce pożar kościoła. Nie zniszczył jednak murów świątyni.
W XV wieku znaczenie klasztoru osiągnęło apogeum. Król Władysław Jagiełło, który w lipcu 1410 roku przeprawiał się w tym miejscu przez Wisłę, modlił się w Czerwińsku o powodzenie wyprawy wojennej. W następnych latach opactwo było świadkiem wielu ważnych wydarzeń politycznych (tu ustanowiono m.in. Przywilej Czerwiński). Rosnące znaczenie kościoła spowodowało konieczność jego rozbudowy. Pierwszej z nich podjął się w 1497 roku opat Rafał (1470-1502), który wybudował kruchtę, dzwonnicę i mur wokół kościoła. Te ceglane gotyckie budowle bardzo wyróżniają się na tle kamiennej architektury kościoła. Kolejna przebudowa miała miejsce po 40 latach. Opat Jakub Kula (1524-38) dodał sklepienie kościoła, wcześniej zwieńczonego drewnianym stropem.
Jednak zupełna zmiana wyglądu wnętrza świątyni przyszła wraz z barokiem około 1633 roku. Autorem zmian był ówczesny opat Mikołaj Szyszkowski (1622-34). Otynkowano wtedy całe wnętrze zakrywając surowość romańskich ścian. Dziś jeden z filarów został odsłonięty spod barokowych dekoracji. Z czasów opata Szyszkowskiego pochodzi także część ołtarzy, w tym największy z nich. Tak wielka ilość zmian spowodowała potrzebę ponownej konsekracji kościoła, która odbyła się w 1651 roku.
Początek XX wieku przyniósł duże zmiany. Były to prace konserwatorskie pod kierunkiem Stefana Szyllera, które mocno wpłynęły na wygląd kościoła. Przywrócono dawną świetność świątyni – odkryto romańskie freski, zrekonstruowano wieże i elewacje kościoła. Ale romański portal główny zestawiono niezgodnie z oryginałem. Po skończeniu renowacji, w 1923 roku do Czerwińska wprowadzili się salezjanie, którzy opiekują się tym miejscem do dzisiaj.
Mniejszy portal znajduje się w nawie południowej kościoła. Zasłynął w 1940 roku, kiedy niemiecki profesor Dagobert Frey ukradł z okuć drzwi XII-wieczną kołatkę. Miała ona formę głowy lwa, w której paszczy mieściła się głowa człowieka – symbol grzechu. Pozostałe okucia drzwi nadal przechowywane są w miejscowym muzeum.
Wielką atrakcją romańską we wnętrzu, są freski z XIII wieku. Jest to największy zespół malowideł romańskich w Polsce. Znajdują się na końcu południowej nawy (przeniesiono je tu w 1951 roku). W najwyżej umieszczonych medalionach zawarto program Stworzenia Świata razem z historią pierwszych ludzi oraz ich wygnaniem z Raju. Poniżej – najbardziej charakterystyczne malowidło – wyrąb drzewa na Arkę Noego. Jeszcze niżej – sceny z życia Abrahama wraz z Ofiarowaniem Izaaka. Obok nich znalazło się miejsce jeszcze dla przedstawienia dziejów Apostołów, w tym św. Piotra i św. Pawła. Prawdopodobne jest, że była to rozbudowana wersja Sądu Ostatecznego z dużą ilością wątków.
Obok fresków romańskich znajdziemy także gotyckie, pochodzące z XV wieku. Pozostałości romańszczyzny zobaczyć można również w leżącej naprzeciw kaplicy zamykającej północną nawę. Odkryto w tym miejscu małe okienka, łuk arkady oraz absydę.

Źródło: http://czerwinsk.salezjanie.pl/