Diecezja Płocka

Oficjalna witryna Diecezji Płockiej


Krótka historia Diecezji Płockiej

Wraz z przyjęciem chrztu przez księcia Mieszka I w roku 966 rozpoczął się proces chrystianizacji ziem polskich. W jego orbicie znalazło się również Mazowsze. Kościoły powstające na przełomie X i XI w. w niektórych ośrodkach grodowych tej dzielnicy świadczą o tym, że akcja ewangelizacyjna była prowadzona także tutaj.

Brak dokumentu fundacyjnego i erekcyjnego diecezji sprzyja powstawaniu szeregu opinii i hipotez co do czasu jej powstania. Co prawda, Jan Długosz jako datę jej erygowania przyjmuje rok 966, ale pogląd ten, nie mając podstaw w źródłach, nie znajduje zwolenników. Powszechnie przyjmuje się, że pierwszym biskupstwem powstałym na ziemiach polskich był Poznań. Biskupstwo to, założone w 968 r., miało obejmować całe państwo Mieszka I. Na temat początków diecezji płockiej najbardziej rozpowszechnione są trzy opinie.

Pierwsza, opierając się na Kronice wielkopolskiej, przyjmuje, że powstanie w Płocku biskupstwa z fundacji Bolesława Chrobrego miało miejsce podczas zjazdu gnieźnieńskiego w roku 1000. Za tą opinią opowiedzieli się między innymi Aleksander Małecki oraz Stanisław Chodyński. Opinia druga, za którą opowiedzieli się tacy badacze przeszłości jak Adam Naruszewicz i Michał Bobrzyński, przesuwa czas powstania diecezji na połowę wieku XI. Fundatorem miał być Kazimierz Odnowiciel. Wreszcie opinia trzecia najlepiej udokumentowana, łączy fakt utworzenia biskupstwa z p o bytem w Polsce legat ów papieskich. Przywieziony przez nich list od papieża Grzegorza VII do Bolesława Śmiałego, datowany na 20 kwietnia 1075 r., wskazywał na pewne braki w organizacji kościelnej, na zbyt małą liczbę biskupów i zbyt dużą rozległość terytorialną diecezji. Zwolennikami takiej datacji są między innymi: Wojciech Kętrzyński, Bolesław Ulanowski i Władysław Abraham. Za utworzeniem diecezji w tym czasie przemawia również i to, że pod koniec wieku XI poświadczona jest obecność w Płocku biskupa Stefana.

Granicę naturalną diecezji stanowiły: od strony północnej Pojezierze Mazurskie, co zresztą później miało stanowić granicę polityczną z państwem krzyżackim i Prusami. Od strony południowej wyznaczał ją bieg Pilicy, od zachodniej – rzeki Bzura i Warta, natomiast na wschodzie Podlasie, które było naturalną granicą pomiędzy zachodnią Rusią a Mazowszem. W strukturze administracji kościelnej po 1243 r. północną granicę wyznaczały diecezje pomezańska i warmińska z parafiami: Górzno, Nick, Dłutowo, Sarnowo, Lipowiec Kościelny, Mława, Kuklin, Wieczfnia, Pokrzywnica, Janowo, Chorzele, Myszyniec, Kolno, Wąsosz, Szczuczyn i Grajewo.

Na wschodzie diecezja graniczyła z biskupstwem wileńskim, a granica przebiegała na rzece Ełk od Grajewa aż do jej ujścia do Biebrzy w rejonie Goniądza, następnie zgodnie z biegiem Biebrzy aż do jej połączenia się z Narwią, dalej w górę Narwi aż do Tykocina, a stąd na południe do Bugu w rejonie Nuru. Na niewielkim odcinku w okolicach Węgrowa diecezja płocka graniczyła również z biskupstwem wołyńskim ze stolicą w Łucku. Dalej granica przebiegała na rzece Bug w kierunku północnym, a następnie lądem, przy czym parafie w rejonie Bugu i Liwca – Stoczek, Sadowne, Kamionna Laski, Korytnica – należały do diecezji płockiej. Linia graniczna z diecezją poznańską biegła od Liwca do Wisły w okolice Pragi, a następnie korytem Wisły na północ aż do Nowego Dworu. Od Okuniewa aż do parafii Dobrzyków, która należała do diecezji płockiej, granica przebiegała na Wiśle. Po lewej stronie rzeki znajdował się dekanat gostyniński, graniczący z biskupstwem poznańskim i biskupstwem włocławskim.

Po III rozbiorze terytorium diecezji na południe od Bugu przechodziło liczne zmiany. Już w 1800 r. papież Pius VII włączył do diecezji warszawskiej 6 parafii dekanatu radzymińskiego. Kolejnych 19 parafii z dekanatów: stanisławowskiego, kamieńczykowskiego oraz radzymińskiego zostało włączonych do nowo utworzonej diecezji lubelskiej. Kolejna reorganizacja nastąpiła w 1818 r., kiedy większość z wymienionych parafii weszła w skład archidiecezji warszawskiej.

W 1633 r. biskup płocki Stanisław Łubieński i biskup włocławski Maciej Łubieński uzgodnili, że cztery parafie: Nowogród, Ciechocin, Dobrzejewice i Złotoryja należące do diecezji płockiej zostaną przeniesione do diecezji włocławskiej. Kapituła katedralna płocka wyraziła zgodę na tę zmianę dnia 4 maja 1633 r. Wspomniane parafie oprócz Złotoryi powróciły do diecezji płockiej w 1818 r. Przyłączono wówczas do Płocka następujące parafie: Szpetal, Chełmicę, Ostrowite i Bobrowniki. Dalsza zmiana nastąpiła w 1925 r. Do diecezji włocławskiej włączono wszystkie wymienione wyżej parafie a ponadto dwa dekanaty: lipnowski i mazowiecki.

Najbardziej okrojono diecezję płocką na wschodzie. W 1818 r. włączono do diecezji sejneńskiej 3 dekanaty: wąsoski, wizneński oraz łomżyński. Dalsze uszczuplenie terytorium diecezji nastąpiło w 1925 r. Wówczas do nowo utworzonej diecezji łomżyńskiej włączono dalsze 3 dekanaty: czyżewski, ostrowski i ostrołęcki.
Ostatnie zmiany terytorialne diecezji miały miejsce w 1992 r. Do diecezji łomżyńskiej odłączono wówczas 31 parafii, do nowo utworzonej diecezji łowickiej 7, a jedną do nowo powstałej diecezji warszawsko-praskiej.

Źródło: www.diecezjaplocka.pl